Heracles, Griekse Herakles, Romeinse Hercules, een van de beroemdste Grieks-Romeinse legendarische helden. Traditioneel was Heracles de zoon van Zeus en Alcmene (zie Amphitryon), kleindochter van Perseus. Zeus zwoer dat de volgende zoon die uit het huis van Perseïden werd geboren, de heerser van Griekenland zou worden, maar – door een truc van Zeus ‘jaloerse vrouw, Hera – werd eerst een ander kind, de ziekelijke Eurystheus, geboren en werd koning. Toen Heracles opgroeide, moest hij Eurystheus dienen en ook de wraakzuchtige vervolging van Hera ondergaan; zijn eerste wapenfeit was het wurgen van twee slangen die ze had gestuurd om hem in zijn wieg te doden.

Heracles voerde een zegevierende oorlog tegen het koninkrijk Orchomenus in Boeotië en trouwde met Megara, dochter van Creon, koning van Thebe, maar hij vermoordde haar en hun kinderen in een vlaag van waanzin die door Hera was gestuurd en werd bijgevolg verplicht om de dienaar van Eurystheus te worden. Het was Eurystheus die Heracles het beroemde werk oplegde, later gerangschikt in een cyclus van 12, gewoonlijk als volgt: (1) het doden van de Nemeïsche leeuw, wiens huid hij daarna droeg; (2) het doden van de negenkoppige Hydra van Lerna; (3) de verovering van de ongrijpbare achterpoten (of hert) van Arcadia; (4) het vangen van het wilde zwijn van de berg Erymanthus; (5) het reinigen, in één dag, van de veestallen van koning Augeas van Elis; (6) het neerschieten van de monsterlijke mensetende vogels van de Stymphalische moerassen; (7) de vangst van de gekke stier die het eiland Kreta terroriseerde; (8) het vangen van de mensetende merries van koning Diomedes van de Bistones; (9) het aannemen van de gordel van Hippolyte, koningin van de Amazones; (10) het in beslag nemen van het vee van de drievoudige reus Geryon, die heerste over het eiland Erytheia (wat rood betekent) in het uiterste westen; (11) het terugbrengen van de gouden appels die door de Hesperiden aan het einde van de wereld worden gehouden; en (12) het ophalen uit de onderwereld van de driekoppige hond Cerberus, bewaker van zijn poorten.

Na het voltooien van de Labours, ging Heracles verder ondernemingen, inclusief oorlogszuchtige campagnes. Hij vocht ook met succes tegen de riviergod Achelous om de hand van Deianeira. Terwijl hij haar naar huis bracht, probeerde de centaur Nessus haar te schenden, en Heracles schoot hem neer met een van zijn giftige pijlen. De centaur, stervend, zei Deianeira om het bloed van zijn wond te beschermen, want als Heracles een kledingstuk droeg dat ermee was ingewreven, zou hij voor altijd van niemand anders houden dan van haar. Enkele jaren later werd Heracles verliefd op Iole, dochter van Eurytus, koning van Oechalia. Deianeira, die besefte dat Iole een gevaarlijke rivaal was, stuurde Heracles een kledingstuk dat besmeurd was met het bloed van Nessus. Het bloed bleek een krachtig gif te zijn en Heracles stierf. Zijn lichaam werd op een brandstapel op de berg Oeta (Modern Grieks Oíti) gelegd, zijn sterfelijke deel werd verteerd en zijn goddelijke deel steeg op naar de hemel en werd een god. Daar verzoend hij zich met Hera en trouwde met Hebe.

In kunst en literatuur werd Heracles voorgesteld als een enorm sterke man van matige lengte, een enorme eter en drinker, erg verliefd en over het algemeen vriendelijk, maar met af en toe uitbarstingen van wrede woede. Zijn kenmerkende wapen was de boog, maar vaak ook de knuppel.

In Italië werd hij aanbeden als een god van kooplieden en handelaars, hoewel anderen ook tot hem baden voor zijn karakteristieke gaven van geluk of redding uit gevaar.