De regel tegen dubbele gevaren is een belangrijk onderdeel van het strafrecht van Engeland en Wales, hoewel er in 2003 uitzonderingen op de regel zijn gemaakt. Het betekent dat een persoon niet twee keer kan worden berecht voor hetzelfde misdrijf. Als ze eenmaal zijn vrijgesproken (niet schuldig bevonden), kunnen ze niet opnieuw worden vervolgd, zelfs niet als er nieuw bewijs naar voren komt of als ze later bekennen. Dus toen William Dunlop in 1999 aan een gevangenisofficier bekende dat hij de 22-jarige Julie Hogg tien jaar eerder had vermoord, kon hij alleen worden beschuldigd van meineed omdat hij al was vrijgesproken van haar moord.

De dubbele gevaarregel is een belangrijke bescherming voor individuen tegen misbruik van staatsmacht. Het weerhoudt de politie en openbare aanklagers ervan om dezelfde persoon herhaaldelijk te onderzoeken en te vervolgen voor dezelfde misdaad zonder zeer goede reden. De regel moedigt hen aan om de zaak bij de eerste gelegenheid goed voor te bereiden en de uitspraak van de rechtbank te aanvaarden. Evenzo, als iemand in de rechtbank niet schuldig wordt bevonden, weten ze dat de zaak echt voorbij is. Het onderwerp zijn van een strafrechtelijke beschuldiging kan een moeilijke en verontrustende ervaring zijn, met aanzienlijke gevolgen voor de beschuldigde – die mogelijk onschuldig is.

De Engelse wet kent al meer dan 800 jaar de regel van dubbele gevaar, maar dat was het gedeeltelijk afgeschaft in Engeland, Wales en Noord-Ierland door de Criminal Justice Act 2003 (Schotland zou volgen in 2011). In bepaalde, zeer beperkte omstandigheden kan een persoon die is vrijgesproken van een misdrijf nu worden onderzocht en opnieuw worden berecht. Maar waarom is deze wijziging aangebracht?

Een van de belangrijkste redenen is de ontwikkeling van DNA-bewijs. De mogelijkheid om sporen op een plaats delict te koppelen aan een specifiek individu heeft een enorme impact gehad op strafzaken. Van sommige mensen die later voor misdaden werden veroordeeld, werd hun onschuld vastgesteld door DNA-bewijs. Andere mensen waren vrijgesproken voordat DNA-bewijs, dat hun schuld zou kunnen bewijzen, beschikbaar kwam. Als er overtuigend nieuw bewijs was dat ze een misdaad hadden gepleegd, was het dan juist dat ze niet vervolgd konden worden?

Die vraag werd gesteld in een aantal zeer spraakmakende zaken. De moeder van Julie Hogg was een vooraanstaand campagnevoerder voor de wetswijziging en de oproepen tot hervorming kregen een nieuwe impuls na de moord op Stephen Lawrence in 1993. Het oorspronkelijke politieonderzoek naar deze racistische moord was ernstig gebrekkig en leidde niet tot strafrechtelijke vervolging. Toen de familie drie verdachten privé vervolgde, werden ze alle drie vrijgesproken. In het Macpherson-rapport over de zaak werd aanbevolen om de dubbele gevaarregel te schrappen om een verdere vervolging mogelijk te maken als er nieuw bewijsmateriaal naar voren komt. De wetswijziging van 2003 hielp de weg vrij te maken voor een van die verdachten, Gary Dobson, om in 2012 veroordeeld te worden voor de moord.

Er zijn slechts een handvol vervolgingen onder de nieuwe wet gebracht. De eerste was William Dunlop, die in 2006 schuld pleitte aan de moord op Julie Hogg na zijn eerdere bekentenis. Drie jaar later werd Mario Celaire veroordeeld na een proces voor de moord op zijn ex-vriendin Cassandra McDermott, na de poging tot moord op een andere ex-vriendin, Kara Hoyte. Niet alle daaropvolgende gevallen van dubbel gevaar hebben betrekking op moord: Wendell Baker werd in 1997 veroordeeld voor de verkrachting van een 66-jarige vrouw in 1997, hoewel zijn slachtoffer sindsdien was overleden.

Het kleine aantal gevallen is dat geen ongeval: er zijn veeleisende juridische tests waaraan moet worden voldaan in gevallen van ‘dubbel gevaar’, en er moet een speciaal proces worden gevolgd. Ten eerste is de regel alleen hervormd voor de meest ernstige misdrijven zoals moord en verkrachting. Een persoon kan geen tweede proces ondergaan nadat hij is vrijgesproken van winkeldiefstal, hoe sterk het nieuwe bewijs ook is! Voor misdrijven die wél binnen de regels vallen, moet de directeur Openbaar Ministerie (DPP) persoonlijk instemmen met heropening van een onderzoek. De DPP zal niet alleen de sterkte van het bewijs in overweging nemen, maar ook of het heropenen van de zaak in het algemeen belang is.

Het onderzoek kan alleen tot een nieuwe vervolging leiden als ‘nieuw en overtuigend’ bewijsmateriaal aan het licht komt. Om ‘nieuw’ te zijn, moet het niet beschikbaar zijn geweest voor de oorspronkelijke vervolging. ‘Overtuigend’ betekent heel sterk, zodat een veroordeling zeer waarschijnlijk is. Als de aanklager van mening is dat aan een juridische toets kan worden voldaan, moeten zij toestemming krijgen van de DPP om een verzoekschrift in te dienen bij het hof van beroep. Ze moeten dan het hof overhalen om de oorspronkelijke vrijspraak te vernietigen en een nieuw proces te gelasten. Alvorens een dergelijk bevel te geven, kijkt het hof niet alleen naar de kracht van de zaak, maar ook naar het algemeen belang. Er zal bijvoorbeeld geen nieuw proces worden toegestaan om incompetentie in de oorspronkelijke vervolging goed te maken, of voor een zaak die zo oud is dat een eerlijk proces niet langer mogelijk is.

Ten slotte kan er maar één nieuw proces zijn.Als de verdachte opnieuw wordt vrijgesproken, kan hij in de toekomst niet worden vervolgd voor dat misdrijf, zelfs niet als er meer bewijsmateriaal naar voren komt.

Er was bezorgdheid dat het afschaffen van de regel tegen dubbel gevaar zou kunnen leiden tot vervolging van verdachten die al eerder veroordeeld, en naar officieren van justitie die te bereid waren om de nieuwe wet te gebruiken voor een ‘tweede hap van de kers’. Deze strenge waarborgen lijken dat echter te hebben voorkomen. En wat nog belangrijker is: de nieuwe regels maken het mogelijk dat schuldige mensen voor de rechter worden gebracht, waardoor slachtoffers of hun families worden gesloten.

Leer meer

Net als de wet? Bekijk deze cursussen …