Een derde tektonische omgeving waar vulkanisme optreedt, wordt intraplate- of hotspot-vulkanisme genoemd, wat de vulkanische activiteit beschrijft die voorkomt binnen tektonische platen en is over het algemeen NIET gerelateerd aan plaatgrenzen en plaatbewegingen.
De meeste vulkanische activiteit vindt plaats op plaatgrenzen, maar er is ook een groot aantal vulkanen met een plaat, waarvan sommige uitzonderlijk actief zijn. Deze gebieden met zogenaamd intraplaatvulkanisme worden hotspots genoemd.
Wat veroorzaakt hotspot-vulkanisme?
Volgens de nog steeds heersende theorie wordt aangenomen dat de meeste, zo niet alle, hotspots het resultaat zijn van mantelpluimen – lichamen van warmer, en dus lichter, materiaal in de mantel dat opstijgt door convectie. Men stelt zich voor dat deze pluimen opstijgen als een plastisch vervormende massa met een bolvormige pluimkop die wordt gevoed door een lange, smalle pluimstaart.
Terwijl het hoofd de basis van de lithosfeer raakt, verspreidt het zich naar buiten in de vorm van een paddenstoel. Van dergelijke pluimkoppen wordt aangenomen dat ze een diameter hebben tussen ~ 500 tot ~ 1000 km.
Naarmate de pluim stijgt, daalt de druk, terwijl de temperatuur hoog blijft. Dit veroorzaakt het decompressie smelten van het hete mantelmateriaal, d.w.z. het genereren van grote hoeveelheden magma. Aangenomen wordt dat de enorme overstromingsbasaltprovincies op aarde worden geproduceerd wanneer grote mantelpluimen de lithosfeer bereiken.

Veel wetenschappers denken dat mantelpluimen afkomstig kunnen zijn van nabij de kern-mantelgrens, zoals aangetoond in deze computersimulatie van het supercomputinglaboratorium van Minnesota. Let op de bolvormige pluimkoppen, de smalle pluimstaarten en de afgeplatte pluimkoppen wanneer ze de buitenste bol raken die de basis van de lithosfeer voorstelt.
(from: How Volcanoes Work)

Hotspot-tracks

The Hawaiian and Emperor onderzeese ketens. De Hawaiiaanse keten begint bij de Hawaiiaanse eilanden, naar het ZO, en gaat door tot de bocht op ~ 5000 km naar het NW. Vanaf de bocht gaat de Emperor-keten verder naar het NNW totdat deze eindigt bij de Aleutian-loopgraaf (met dank aan NOAA).

Illustratie hoe de steeds oudere eilanden zich vormden boven de stationaire mantelpluim (met dank aan de USGS).

Mantelpluimen lijken grotendeels niet te worden beïnvloed door plaatbewegingen. Terwijl een pluim die hotspot-vulkanen voedt, stationair blijft ten opzichte van de mantel, beweegt de plaat erboven meestal. Het resultaat is dat op de bovenliggende plaat een keten van steeds ouder wordende vulkanen ontstaat. De beste voorbeelden van dergelijke “hot spot tracks” zijn te vinden in de Stille Oceaan. De Pacific-plaat bevat verschillende lineaire banden van uitgedoofde onderzeese vulkanen, zeebergen genoemd. De vorming van ten minste enkele van deze intraplaat-onderzeese ketens kan worden toegeschreven aan vulkanisme boven een mantelhotspot om een lineair, ouder wordend hotspot-spoor te vormen. Terwijl de Pacifische plaat over stationaire hotspots beweegt, zal vulkanisme vulkanen genereren (hetzij als actieve onderzeese onderzeese bergen of vulkanische eilanden) die alleen actief zijn zolang ze zich boven de mantelpluim bevinden. Terwijl de plaat ze wegvoert van hun bron, wordt hun magma-toevoer uiteindelijk afgesneden en sterven ze uit, terwijl nieuwe vulkanen worden gevormd boven de hete plek. Zo ontstaat een lineaire keten van onderzeese bergen en eilandvulkanen. Wanneer een individuele vulkaan van de bron is verwijderd, nemen erosie en zinken veroorzaakt door zijn eigen gewicht het over en worden de meeste eilanden na verloop van tijd weer onderzeese bergen. De Hawaiian en Emperor onderzeese kettingen zijn het klassieke voorbeeld.

Meer over VolcanoDiscovery

Vulkaankalender 2013: onze eerste gedrukte vulkaankalender , met een aanval op de Etna, een vulkanische explosie van Krakatau, en nog veel meer!

Foto’s uit Griekenland: we hebben uitgebreid gereisd en gestudeerd in Griekenland, met name in de actieve vulkanische gebieden zoals Santorini, Nisyros, Milos, Methana.