Iberische samenleving was verdeeld in verschillende klassen, waaronder koningen of stamhoofden (Latijn: “regulus”), edelen, priesters, ambachtslieden en slaven. De Iberische aristocratie, door de oude bronnen vaak een “senaat” genoemd, kwam bijeen in een raad van edelen. Koningen of stamhoofden zouden hun strijdkrachten handhaven door middel van een systeem van verplichting of vazaligheid dat de Romeinen “fides” noemden.

De Iberiërs namen wijn en olijven over van de Grieken. Het fokken van paarden was vooral belangrijk voor de Iberiërs en hun adel. Mijnbouw was ook erg belangrijk voor hun economie, met name de zilvermijnen bij Gader en Cartago Nova, de ijzermijnen in de Ebro-vallei, evenals de exploitatie van tin- en koperafzettingen. Ze produceerden fijn metaalwerk en ijzeren wapens van hoge kwaliteit, zoals de falcata.

Kunst en religie Bewerken

De Iberiërs maakten beeldhouwwerken in steen en brons, waarvan de meeste sterk werden beïnvloed door de Grieken en Feniciërs, en andere culturen zoals Assyrische, Hettitische en Egyptische invloeden. De stijlen van de Iberische beeldhouwkunst zijn geografisch onderverdeeld in Levantijnse, Centrale, Zuidelijke en Westerse groepen, waarvan de Levantijnse groep de meeste Griekse invloed vertoont. Iberisch aardewerk en schilderkunst was ook verschillend en wijdverbreid in de hele regio. Een opvallend kenmerk van de cultuur, het aardewerk was voornamelijk versierd met geometrische vormen in rood, maar in sommige gebieden (van Murcia tot het zuiden van Catalonië) bevatte het ook figuratieve afbeeldingen.

The Iberian polytheïstische religie werd beïnvloed door de Griekse en Fenicische gebruiken, zoals blijkt uit hun sculpturen. van Elche en Vrouwe van Guardamar vertonen duidelijke Hellenistische invloed. Fenicische en Griekse goden zoals Tanit, Baal, Melkart, Artemis, Demeter en Asclepius waren bekend in de regio en werden aanbeden. Momenteel zijn er maar weinig inheemse Iberische goden bekend, hoewel de orakelgod ‘Betatun “is bekend uit een Latijnse inscriptie in Fuertes del Rey. T hier was duidelijk een belangrijke vrouwelijke godheid in verband met de aarde en regeneratie, zoals afgebeeld door de Vrouwe van Baza en in verband gebracht met vogels, bloemen en tarwe. Het paard was ook een belangrijke religieuze figuur en een belangrijk heiligdom gewijd aan paarden is gevonden in Mula (Murcia). Er zijn veel afbeeldingen van een “god die het paard temt” of “heer van de paarden” (despotes hippon). De vrouwelijke godin Ataegina wordt ook algemeen vermeld in de inscripties.

Iberiërs voerden hun riten uit in de open lucht en onderhouden ook heiligdommen in heilige plaatsen zoals bosjes, bronnen en grotten. Archeologisch bewijs suggereert het bestaan van een priesterlijke klasse en Silius Italicus noemt priesters in de regio van Tartessos bij een tempel van Melqart. Bewijsmateriaal uit aardewerk onthult enige informatie over Iberische mythe en ritueel. Gemeenschappelijke thema’s zijn een feestelijke rituele dans beschreven door Strabo en te zien in een reliëf van Fuerte del Rey, bekend als de “Bastetania-dans” en de confrontatie tussen de overledene en een wolfsfiguur. Ritueel offeren van dieren was ook gebruikelijk.

In de Iberische eschatologie werd “de dood gezien als het startpunt van een reis die werd gesymboliseerd door een oversteek van de zee, het land of zelfs de lucht. Bovennatuurlijke en mythische wezens, zoals de sfinx of de wolf, en soms de goddelijkheid zelf, begeleidden en begeleidden de overledene op deze reis “. De Iberiërs verbrandden hun doden en plaatsten hun as in ceremoniële urnen, de overblijfselen werden vervolgens in stenen graven gelegd.

Iberiërs vereerden de oorlogsgod Cariocecus.

Indalo was een Iberische god uit Spanje. .

WarfareEdit

Iberische soldaten werden door Carthago en Rome op grote schaal ingezet als huurlingen en hulptroepen. Een groot deel van de Carthaagse strijdkrachten tijdens de Punische oorlogen bestond uit Iberiërs en Keltiberiërs. Iberische oorlogsvoering was endemisch en gebaseerd op overvallen en plundering tussen stammen. In een set-piece-strijd stonden Iberiërs erom bekend regelmatig aan te vallen en zich terug te trekken, speren te gooien en naar hun tegenstanders te schreeuwen zonder daadwerkelijk een volledig contact te voeren. Dit soort gevechten werd door de Romeinen concursare genoemd. De Iberiërs waren vooral dol op hinderlagen en guerrillatactieken.

Oude bronnen noemen twee belangrijke typen Iberische infanterie, scutati en caetrati. Scutati was zwaar gepantserd en droeg een groot Keltisch schild. De caetrati droeg de caetra, een kleine Iberische beukelaar.Iberische bewapening omvatte de beroemde Gladius Hispaniensis, een gebogen zwaard genaamd de falcata, rechte zwaarden, speren, werpsperen en een geheel ijzeren speer genaamd de Soliferrum. Iberische ruiters waren een belangrijk onderdeel van de Iberische strijdkrachten en de Carthaagse legers. Spanje was rijk aan uitstekende wilde paarden en de Iberische cavalerie behoorde tot de beste in de oude Middellandse Zee.

Iberische stammen Bewerken

Iberiërs woonden langs de oostelijke en zuidelijke kustgebieden van het Iberisch schiereiland, dat overeenkomt met de noordwestelijke kust van de Middellandse Zee (zie de kaart), grofweg in het huidige Catalonië, Oost-, Noordoost- en Noord-Aragón, Valenciaanse Gemeenschap, Murcia, Oost-Andalusië en de Balearen (in Spanje), en ook in het huidige Roussillon en delen van de Languedoc ( Het schiereiland heeft deze naam omdat de oude Grieken, Romeinen en andere mediterrane volkeren voor het eerst in contact kwamen met volkeren (stammen of tribale confederaties) die Iberiërs waren in etnische en taalkundige zin, hoewel de meerderheid van de volkeren van het Iberisch schiereiland woonden in de noordelijke, centrale en westelijke regio’s (het grootste deel van het gebied van het schiereiland), waren zelf geen Iberiërs in etnische en linguïstische zin (ze konden alleen in geografische zin als Iberiërs worden beschouwd, dwz ze woonden in de Iberisch schiereiland).

De Iberische stammen of tribale confederaties waren:

• Andosini – in de bergen van de zuidelijke hellingen van de oostelijke Pyreneeën, in het hoge stroomgebied van de Segre, gebied van moderne Andorra.
• Ausetani – in de regio Osona (het oude graafschap Osona), in het middelste stroomgebied van de Ter. Ausa (de huidige Vic) was hun belangrijkste centrum.
• Bastetani / Bastitani / Bastuli – De grootste Iberische tribale confederatie in het gebied, ze woonden in een gebied dat grote delen van de Middellandse Zeekust en de Sierra Nevada omvatte , in wat tegenwoordig delen zijn van de moderne provincies Murcia, Albacete, Jaén, Almería, Granada en Málaga. Basti (het huidige Baza) was hun belangrijkste centrum.
  • Mastieni – in en rond Mastia-grondgebied (Cartagena ).
• Bergistani / Bergusii – in het hoge stroomgebied van de Llobregat, ongeveer in de huidige provincie Barcelona. Berga was hun belangrijkste centrum. Ten noorden van de Lacetani.
• Castellani – in het hoge stroomgebied van de Ter, zuidelijke hellingen van de oostelijke Pyreneeën. Ten noorden van de Ausetani.
• Cessetani / Cossetani – in de regio Tarraco (ongeveer in de huidige centrale en oostelijke provincie Tarragona) , in de mediterrane kuststreek. Kese (Tarraco in de Romeinse tijd, dat de Hispania Tarraconensis hoofdstad zou worden), was hun belangrijkste centrum.
• Ceretani / Cerretani – in Cerretana (het huidige Cerdanya / Cerdaña) en andere zuidelijke hellingen van de oostelijke Pyreneeën, ook in de hoge stroomgebieden van de Segre en Noguera (zijrivieren van de Iberus – Ebro rivier), in het oostelijke deel van Ribagorça, was Libyca of Julia Libyca (het huidige Llivia) hun belangrijkste centrum. Ten noorden van de Ilergetes en de Bergistani.
• Contestani – Ten zuiden van de Sucro (Xúquer) rivier en ten noorden van de Thader (Segura) rivier, in een gebied dat vandaag ruwweg deel uitmaakt van de Alicante / Alacant, Valencia , Murcia en Albacete provincies. Een tribale confederatie. Ten oosten van de Bastetani. Centra waren onder meer Saetabi (modern Xàtiva) en la Bastida de les Alcusses.
  • Deitani – in en rond het Ilici-grondgebied (het huidige Elx / Elche)
• Edetani – Ten noorden van de Sucro (Xúquer / Júcar) rivier en ten zuiden van de Millars rivier, ongeveer in de huidige provincie Valencia. Een van de grootste Iberische stammen of tribale confederaties. Edeta (Romeinse tijd Lauro, het huidige Lliria), ten noordwesten van Valencia, was hun belangrijkste centrum, Ass (Saguntum in de Romeinse tijd, het huidige Sagunto / Sagunt) was ook op hun grondgebied. Ten noorden van de Contestani en de Bastetani en ten zuiden van de Ilercavones.
• Elisyces / Helisyces – een stam die woonde in de regio Narbo (Narbonne) en het moderne noorden van Roussillon. Kan ofwel Iberisch of Ligurisch of een Ligurisch-Iberische stam zijn geweest.
• Ilercavones – in het lage Iberus (Ebro) stroomgebied tot aan de Millars rivier langs de Middellandse Zeekust en naar het binnenland richting de Sierra de Gúdar, in Ilercavonia. Een van de grootste Iberische stammen of tribale confederaties. Hibera (Romeinse tijd Dertusa of Dertosa, moderne tijd Tortosa) was hun belangrijkste centrum. Ten noorden van de Edetani, ten zuiden van de Ilergetes, ten oosten van de Sedetani en ten westen van de Cessetani.
• Ilergetes / Ilergetae – in de vlakte van de middelste en lage Segre en Cinca rivieren richting de Iberus (Ebro) riviermarges. Een van de grootste Iberische stammen of tribale confederaties. Iltrida (Ilerda in de Romeinse tijd, het huidige Lérida / Lleida) was hun belangrijkste centrum.
• Indigeten / Indigeten – in het lage stroomgebied van de Ter, de zuidelijke hellingen van de oostelijke Pyreneeën, bezetten ze het uiterste noordoosten van het Iberisch schiereiland dat bekend staat als Hispania Tarraconensis, in de golf van Empodrae (Empúries) en Rhoda ( Roses), die zich uitstrekte tot in de Pyreneeën door de regio’s Empordà, Selva en misschien wel tot Gironès, in wat ongeveer de huidige provincie Girona is. Indika / Indiga of Undika was hun belangrijkste centrum. Een tribale confederatie: ze werden gevormd door vier stammen.
• Lacetani – in het midden van het stroomgebied van de Llobregat en de omliggende heuvels. Ten noordwesten van de Laietani.
• Laietani – in het lage stroomgebied van de Llobregat, langs een deel van de Middellandse Zeekust ongeveer in wat tegenwoordig een deel van de provincie Barcelona en de stad Barcelona is. Laieta (Barcino in de Romeinse tijd en Barcelona in de moderne tijd) was hun belangrijkste centrum.
• Oretani – In de hoge Baetis (Guadalquivir) riviervallei , oostelijk Marianus Mons (Sierra Morena) en zuidelijk deel van het huidige La Mancha. Ze hadden een Iberische stam kunnen zijn, een Keltische stam, of een gemengde Keltische en Iberische stam of tribale confederatie (en dus verwant aan de Keltiberiërs). De Mantesani / Mentesani / Mantasani van het huidige La Mancha en de Germani (van Oretania) in oostelijke Marianus Mons (Sierra Morena) en westelijke Jabalón riviervallei, zijn soms opgenomen in de Oretani maar het is niet zeker of het Oretani stammen waren.
• Sedetani – ten zuiden van de Iberus (Ebro) rivier en ten westen van de Guadalope rivier, ongeveer in het middelste stroomgebied van de Iberus (Ebro). Salduie (Romeinse tijd Salduba en Caesaraugusta en moderne tijd Zaragoza) was in hun grondgebied. Mogelijk nauwer verwant aan de Edetani. Ten westen van de Ilercavones.
• Sordones – op het grondgebied van Roussillon (Pyrénées Orientales Départment, Frankrijk), Ruscino (het huidige Château-Roussillon bij Perpignan) was hun belangrijkste centrum.
• Vescetani / Oscenses – In het huidige noorden van Aragon, ten oosten van de Gállego-rivier, in Sobrarbe, in en rond Bolskan, later Osca (Huesca), en de hoge vallei van de Cinca-rivier, Spanje. Ze kunnen ook gerelateerd zijn aan de Vascones en daarom gerelateerd zijn aan de Aquitani die de Aquitani spreekt een taal, of een gemengde Iberisch-Aquitaanse stam of tribale confederatie.
• Onbekende stam of stammen op de Balearen (gevormd door de Pityusische eilanden en Gymnesische eilanden), kunnen Iberiërs zijn geweest.

Iberische taal Bewerken

De Iberische taal is, net als de rest van de paleohispanic talen, uitgestorven tussen de 1e en 2e eeuw na Christus , na geleidelijk te zijn vervangen door Latijn. De Iberische taal blijft een niet-geclassificeerde niet-Indo-Europese taal. Een studie uit 1978 claimde veel overeenkomsten tussen de Iberische en de Messapische taal. Iberische talen delen ook enkele elementen met de Baskische taal. Er zijn ook verbanden gevonden met de Etruskische taal en Minoïsche Lineaire A.

Er zijn verschillende theorieën over de oorsprong van de Iberische taal. Volgens de Catalaanse theorie is de Iberische taal ontstaan in het noorden van Catalonië, vanwaar het zich uitbreidde naar het noorden en zuiden.

Iberische scripts Bewerken

De Iberiërs gebruiken drie verschillende scripts om de Iberische taal weer te geven.

• Noordoost-Iberisch schrift
  • Dubbele variant (4e eeuw voor Christus en 3e eeuw voor Christus)
  • Niet -dual variant (2e eeuw voor Christus en 1e eeuw voor Christus)
• Zuidoost-Iberisch schrift
• Grieks-Iberisch alfabet

Noordoost-Iberisch schrift en zuidoost-Iberisch schrift hebben een gemeenschappelijk kenmerkend typologisch kenmerk gemeen, dat ook aanwezig is in andere paleohispanische scripts: ze presenteren tekens met syllabische waarde voor de occlusieven en tekens met monofonematische waarde voor de rest van medeklinkers en klinkers. Vanuit het oogpunt van een schrijfsysteem zijn het geen alfabetten of lettergrepen, het zijn gemengde scripts die normaal gesproken worden geïdentificeerd als semi-lettergrepen. Over deze gemeenschappelijke oorsprong is er geen overeenstemming tussen onderzoekers: voor sommigen is deze oorsprong alleen gekoppeld aan het Fenicische alfabet, terwijl voor anderen ook het Griekse alfabet had deelgenomen.