KHABAROVSK, Rusland – Eind december 1949 begonnen leiders van de Sovjet Communistische Partij kaartjes uit te delen in fabrieken en instituten voor een aanstaande rechtszaak. Twaalf Japanse artsen en militaire officieren – voormalige onderzoekers in een geheime faciliteit in de buurt van Harbin, China, bekend als Unit 731 – werden beschuldigd van het vervaardigen van biologische en chemische wapens na experimenten met menselijke cavia’s. En ergens werd besloten dat de massa uit de eerste hand zou horen wat er gebeurde in het uitgestrekte complex, dat door de Japanners was opgeblazen toen de Sovjettroepen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog optrokken.

Georgy Permyakov, nu 83, was de hoofdvertaler bij het proces.

De procedure begon in een ordelijke mode, waarbij het publiek stilletjes zat in de hal en op de balkons van het met zuilen omzoomde Sovjet-legerofficierenhuis waar het proces werd gehouden. Maar onthullingen over de vermeende misdaden schokten de luisteraars al snel. Afgestudeerden van de belangrijkste medische universiteiten van Japan, zeiden aanklagers, hadden hun slachtoffers besmet met tyfus, miltvuur, cholera en builenpest – en losten later de ziekten in Chinese dorpen los. Een drie dagen oude baby zou met naalden zijn gestoken en in ijskoud water zijn ondergedompeld en levende slachtoffers zijn zonder verdoving ontleed. Kringen van doktoren sneden schreeuwende vrouwen open om hun voortplantingsorganen te onderzoeken.

“De eerste dag was alles stil in de stad”, zei Georgy Permyakov, een 83-jarige taalinstructeur die de hoofdvertaler was voor het proces. ”Maar er waren twee keer per dag, ’s ochtends en’ s avonds, en toen de toeschouwers de eerste ochtendsessie verlieten, begonnen ze te bellen en met elkaar te praten. En na de avondsessie begon de hele stad erover te praten. ”

Op de tweede dag verdrongen er boze menigten zich op de rechtbank. Partijleiders, die “Japanse militaristen” graag in diskrediet wilden brengen, zetten buiten luidsprekers op. De menigte hoorde over doktoren die hun slachtoffers – de zogenaamde “logboeken” – aan allerlei experimenten onderwierpen: injectie met dierenbloed, blootstelling aan syfilis, ondersteboven hangen tot de dood, operatieve verwijdering van hun magen met de slokdarm dan vastgemaakt aan de darmen, amputatie van armen en opnieuw bevestigen aan de andere kant. Ongeveer 10.000 mensen zouden zijn omgekomen in de 26 bekende moordlaboratoria van Japan in China, Japan en andere bezette landen. Veldtesten door Unit 731 en andere kiem- en chemische oorlogslaboratoria in China hebben naar schatting 250.000 mensen gedood.

Het huis van de Sovjet legerofficieren in Khabarovsk, Sovjet-Unie

Het proces, dat in vijf dagen door stalinistische rechtbanken wordt geramd, is de vergeten vervolging van oorlogsmisdaden van de 20e eeuw. Het volgde op de tien maanden durende processen in Neurenberg en het twee jaar durende Far Eastern War Crimes Tribunal in Tokio. Maar het proces tegen Khabarovsk werpt licht op een wond die nog steeds woedt in de Aziatische internationale betrekkingen. De woede over Japan is diepgeworteld in Korea, China, de Filippijnen en andere naties die in de Tweede Wereldoorlog zijn bezet en aan wie Japan nooit herstelbetalingen heeft betaald of een bevredigende verontschuldiging heeft afgegeven. En zelfs terwijl slachtoffers van oorlogsmisdaden en hun nakomelingen de Japanse regering aanklagen voor schadevergoeding, keurde het ministerie van Onderwijs in april vorig jaar een leerboek goed dat de schuld van het keizerlijke Japanse leger in oorlogstijd verhelpt.

“Je kunt het niet overschatten. het belang van het Khabarovsk-proces, aangezien het het derde was na Neurenberg en Tokio, en het was gewijd aan misdaden tegen de menselijkheid ”, zegt Vladislav Bogach, de directeur van het Khabarovsk Research Institute of Epidemiology and Microbiology en de auteur van een boek over het proces , “Outlaw Weapon.” “Khabarovsk-doktoren bewezen dat de geheime eenheden van het Japanse leger … uiterst gevaarlijke wapens hadden voorbereid die bedoeld waren voor de massamoord op mensen.”

Japan lanceerde zijn programma voor biologische oorlogsvoering in de jaren dertig nadat Ishii Shiro, een militair arts, teruggekeerd van een Europese rondreis om informatie te verzamelen. De Showa-keizer tekende een decreet tot oprichting van Unit 731 in bezet Mantsjoerije, achter meerdere prikkeldraadomheiningen 20 km ten zuiden van Harbin in het dorp Pingfan. De jongere broer van de keizer, prins Mikasa, toerde door het hoofdkwartier en schreef later dat hij films te zien kreeg over hoe Chinese gevangenen “gedwongen werden om op de vlakten van Mantsjoerije te marcheren voor experimenten met gifgassen op mensen”.

Een van de weinige overgebleven bouwwerken van de geheime faciliteit van Unit 731 in Harbin, China: de betonnen muur van een ketelhuis

De basis was publiekelijk bekend als de epidemiepreventie en watervoorzieningseenheid, en haar ware missie was topgeheim. Maar het Sovjetconsulaat in Harbin besefte al snel dat er iets vreemds aan de hand was, zei Permyakov, die tijdens de oorlog in het consulaat werkte.Plots bouwden en plaveiden werkploegen een weg naar Pingfan, en het was vol met auto’s van officieren. Zwarte gevangenisbusjes, bekend als ‘voronki’ of raven, begonnen door Harbin te racen. Toen ze de stad uit reden, hoorden voetgangers gevangenen bonzen en schreeuwen om hulp. De Japanners wisten niet dat het consulaat een kleine, doorzichtige plastic waterstofballon opzette. met een kleine camera die in het geheim het hele complex fotografeerde, zei Permyakov.

Zoals veel plaatsen die verband houden met de massamoordplaatsen in het midden van de 20e eeuw, biedt Harbin tegenwoordig weinig aan van de verschrikkingen die in de buurt plaatsvonden. een stad met 2,5 miljoen inwoners, met overblijfselen van Russische architectuur en kathedralen met ui-koepels vermengd met Chinese hoogbouw. De voormalige Unit 731-faciliteit bevindt zich in wat nu een industriepark is in een buitenwijk ten zuiden van de stad. De gebouwen uit de oorlogstijd zijn verdwenen , vervangen door rijen fabrieken en bedrijven bedekt met witte zwembadtegels. De Chinese regering heeft een klein museum gebouwd, waar poppen van dokters in kielen besmeurd met roze kleurstof een mannequin opensnijden. Zijn mond is open in een schreeuw. E. Elders worden mannequins die tot hun ondergoed zijn uitgekleed, aan palen vastgemaakt. Dummy Japanse soldaten duwen ze met water. Een soldaat met een knuppel slaat de hand van een gevangene af.

Het is geen fictief scenario. De artsen van Unit 731, die zich voorbereidden om te vechten in de Sovjet-Unie of Alaska, zouden experimenteren met slachtoffers in het bittere weer in Harbin, waar de wintertemperaturen kunnen dalen tot de min 40s Celsius. Bewakers zouden een slachtoffer strippen, hem buiten aan een paal vastbinden en zijn arm tot aan de elleboog bevriezen door hem met water te besprenkelen, zeggen onderzoekers. Zodra het onderste lidmaat vastgevroren was, testten artsen hun bevriezingsbehandeling en amputeerden vervolgens het beschadigde deel van de arm. Vervolgens herhaalden de bewakers het proces op de bovenarm van het slachtoffer tot aan de schouder. Nog een test, nog een amputatie. Nadat de armen van het slachtoffer waren verdwenen, gingen de doktoren verder met de benen.

Wanneer de gevangene was teruggebracht tot een hoofd en een romp, sleepten de verplegers hem ergens anders op de compound mee en gebruikten hem voor experimenten met builenpest of andere pathogenen. Vrijwel niemand heeft het overleefd. Eenheid 731 vond een voorraad menselijke proefkonijnen: leden van verzetsbewegingen, kinderen die te dicht bij de buitenrand afdwaalden, een tienermeisje dat een pistool droeg, Mongolen, Koreanen, Russen. Elke niet-Japanner was eigenlijk een potentieel slachtoffer.

Het werk van eenheid 731, hoewel gruwelijk, was niet irrationeel. Het keizerlijke Japanse leger probeerde biologische wapens te produceren die per ballon naar de Verenigde Staten konden worden vervoerd. (De processen van Khabarovsk onthulden ook plannen om in Rusland bacteriologische oorlogvoering te voeren, maar de Sovjet-Unie deed pas mee aan de oorlog in de Stille Oceaan nadat de atoombom in augustus 1945 was afgeworpen.) Japan slaagde erin honderden brandgevaarlijke ballonnen op te zuigen die door de straal naar het oosten werden geveegd stream naar de Amerikaanse westkust. Deze doodden zeven mensen, staken bosbranden aan en stortten neer in Medford, Oregon, en Billings, Montana. Maar de logistiek van het sturen van besmette ratten of vlooien over de Stille Oceaan bleek blijkbaar overweldigend. Laat in de oorlog bedachten de Japanners Operatie Cherry Blossoms at Night, een plan om kamikazepiloten te sturen om San Diego te bombarderen met door pest geïnfecteerde vlooien. Maar met de atoomaanvallen van de VS op Hiroshima en Nagasaki werd het plan nooit uitgevoerd.

Om de hoek van het Harbin-museum staat een van de weinige overgebleven structuren van het kamp: de betonnen muur van een ketel huis. Zhao Daobin is een werkloze fabrieksarbeider die in zijn schaduw leeft. Langzaam liggend op een platformbed in zijn huis, herstelde hij onlangs van een oogletsel na een ongeluk met zijn elektrische zaag.

“Mensen vinden nog steeds stukjes oud Japans keramiek en brengen ze naar het museum”, zei hij. ‘Ik heb deze container in de grond gevonden en ik wilde hem opgraven. Maar mensen zeiden: ‘Raak het niet aan! Misschien is er pest. ’We zijn erg bang voor de pest. Vorig jaar stuurden ze mensen eropuit om een soort medicijn op de grond te verspreiden om de ziektekiemen te doden. ”

Zhang Guanghui

Zhao’s oom, Zhang Guanghui, 76, typeert de houding van de oudere generatie ten opzichte van de Japanners. Hij woont in een smal, modderig steegje in Harbin en loopt tegenwoordig moeilijk. Maar hij herinnert zich duidelijk dat hij werd opgeroepen als dwangarbeider voor de Japanners. Elke dag als hij het huis verliet, waarschuwde hij zijn familie dat hij misschien niet terug zou komen.

“Ze vingen stiekem mensen op en brachten ze naar hun laboratorium”, zei hij. “Lokale bewoners waren elke dag bang dat ze zouden door de Japanners kunnen worden ontvoerd. Voordat ik naar buiten ging, moest ik stoppen en denken: zijn er Japanners in de buurt? Ik ken mensen die tegenover mijn huis woonden, en de Japanners vingen ze, en ze kwamen nooit meer terug. En niemand zou er ooit iets over kunnen leren.”

Trillend van woede zei hij:” Als ik vandaag een Japanner op straat zag en ik was weer jong, zou ik hem doden. “

Toen de oorlog voorbij was, Sovjetleger veroverde Mantsjoerije en bracht 500.000 Japanse krijgsgevangenen terug, waaronder sommigen die bij Unit 731 hadden gewerkt. Terwijl Sovjetfunctionarissen overlegden over wat ze met hen moesten doen, verleende de Amerikaanse generaal Douglas MacArthur in het geheim immuniteit aan de artsen van Unit 731 in ruil voor door Amerika te voorzien van hun onderzoek naar biologische wapens. MacArthur kreeg het bewijs dat neergeschoten Amerikaanse piloten het slachtoffer waren geworden van groteske experimenten en onderdrukte de informatie.

Russen die zich bewust waren van de gruweldaden in Harbin waren woedend. Josef Stalin reageerde door te bevelen zijn eigen processen. Op 25 december 1949 begon het proces tegen de artsen van Unit 731, met het bevel om tegen het einde van het jaar te eindigen, voordat een decreet werd ingevoerd waarbij de doodstraf in de Sovjet-Unie werd hersteld. Stalin was kennelijk bang dat Japan zou de Sovjetgevangenis kunnen executeren Permyakov zei dat er oorlog zou zijn als de artsen in Chabarovsk werden opgehangen.

Desalniettemin was de procedure “geen showproces naar het stalinistische model”, zei Sheldon Harris, de Amerikaanse auteur van “Factories of Death: Japanse biologische oorlogsvoering 1932-45. “

” Het was een vreemde zaak om het proces in Khabarovsk te laten plaatsvinden in plaats van in Moskou of Leningrad, “zei Harris. “ Het bewijs dat tijdens het proces werd aangedragen was echter redelijk trouw aan de feiten. Het werd in de VS en elders in diskrediet gebracht vanwege de bekendheid van eerdere showprocessen in de USSR. Desalniettemin waren het ministerie van Buitenlandse Zaken en de mensen van MacArthur in paniek dat enig bewijs zou tijdens het proces naar buiten komen dat er Amerikaanse krijgsgevangenen waren die experimenten met mensen waren. ”

In Japan hebben sommigen beweerd dat de verdachten werden meegesleept in een stalinistisch showproces. Maar Bogach, de auteur van” Outlaw Weapon , ”Zei de rechtbank van Khabarovsk verrassend veel aandacht aan medisch bewijsmateriaal. Hij raakte geïnteresseerd in het proces toen hij studeerde bij een professor die een van de deskundige getuigen was geweest. Hij schrijft: “De voormalige werknemers van Unit 731 stonden erop dat ze vaccins en andere medicijnen maakten. Deskundigen bewezen echter dat in één cyclus tot 300 kg pestbacteriën, 800-900 kg tyfus en ongeveer een ton cholera Experts bewezen dat er in een van de afdelingen van de eenheid in de stad Hailar in de zomer van 1945 13.000 ratten waren. In Unit 731 waren er broederijen voor vlooien (ze kweekten ze op de lichamen van ratten die besmet waren met de pest). De output van dergelijke broedmachines was 45 kg geïnfecteerde vlooien gedurende drie tot vier maanden. ”

Sovjetinquisiteurs waren boos over de getuigenis van de Japanners. Permyakov herinnert zich nog enkele vragen en antwoorden uit de verhoren in de rechtszaal. / p>

Vraag: Waarom heb je geholpen zijn ogen uit te snijden?

Antwoord: ik heb een bestelling ontvangen.

Vraag: Ben jij een marionet? begrijpen dat sadistisch was?

Antwoord: Het was een bevel.

Verschillende westerse en Japanse kranten, waaronder The New York Times en d de Asahi Shimbun, zocht toestemming om verslaggevers naar Chabarovsk te sturen, zei Permyakov. Maar Stalin, misschien nog steeds gestoken door de berichtgeving over de showprocessen van 1938, weigerde. Het is jammer. Sovjetkranten, aangewakkerd door stalinistische xenofobie en communistische minachting voor het volk, ontmenselijkten de beklaagden en lieten zich neerbuigen naar hun lezers. Verslaggevers in een totalitaire staat waren niet in staat om het morele raadsel te overwegen van wat mannen in uniform ertoe aanzet massamoord te plegen en vervolgens naar huis terug te keren naar hun families in de overtuiging dat hun werk goed en noodzakelijk was. Desalniettemin legden de kranten van Khabarovsk een deel van de woede vast die werd gevoeld door het publiek en de menigten die buiten in het winterse donker stonden en met hun voeten stampten om warm te blijven terwijl de luidsprekers schetterden.

Tikhookeanskaya zvezda meldde op 27 december dat “zittend achter de bar keken de verdachten schuin naar de overvolle gangen en bewogen toen, met lafheid, hun ogen weg, hun schouders opgetrokken alsof ze een koude rilling hadden. De beroemde samoerai-zelfbeheersing duurt niet lang – alleen door het eerste deel van de beschuldigingen. ”

De krant hoopte minachting op uitingen van berouw:“ De beschuldigde Karasawa Tonigo brabbelt nu dat hij denkt dat zijn activiteiten een slechte zaak waren (omdat ze duidelijk op een slechte manier voor hem zullen eindigen). Yamada Otozoo wil dat duidelijk wordt dat hij berouw heeft getoond van zijn misdaden.Ongetwijfeld wil de hooghartige samoerai Sato Syundzi, die van links naar rechts kijkt als een kwaadaardige bunzing, vertellen over zijn liefde voor de mensheid. Maar dit zal niemand voor de gek houden. ”

Temidden van de bombast gaven de kranten een glimp van verdronken zielen toen ze in Unit 731 zonk.” Getuige Hotta vertelde over een rel van de gevangenen in de gevangenis van Unit 731 die niet konden ‘ Ik kon de fanatiek wrede martelingen niet langer verdragen en probeerden te ontsnappen, maar ze werden allemaal gedood … Getuige Hataki …zei: ‘Ik zag dat de bewaker Mizuno een Russisch cavia neerschoot en doodde nadat hij door de experimenten tot volledige uitputting was gedreven.’ “

Vraag: Ben jij een Shinto-gelovige?

Antwoord: Ja.

Vraag: Uw geloof is zachtaardig en vriendelijk; hoe kunt u mensen in experimenten gebruiken in plaats van konijnen?

Antwoord: De belangen van onze missie vereisten dit.

Toen het proces eindigde, drukte het dagblad Suvorovsky Natisk zijn woede uit. Helaas was de Sovjetretoriek van verontwaardiging leeggelopen door overmatig gebruik in de afgelopen drie decennia van aanvallen op ‘vijanden van het volk’. De krant had net zo goed Leon Trotski of Nikolai Boekharin kunnen beschrijven toen er stond: “Met gevoelens van verontwaardiging, walging en weerzin kijken de aanwezigen in het gerechtsgebouw naar de beschuldigde. Eerlijke mensen kunnen geen ander gevoel hebben. Dit zijn geen mensen. de militaire rechtbank probeert het; het zijn monsters en schurken, en er is geen goed woord in de menselijke taal om hen te karakteriseren … ”

Permyakov kon evenmin begrijpen wat artsen motiveerde om dergelijk lijden toe te brengen ‘Ze behandelden de Chinezen als vee’, zei hij. ‘Ze hadden geen sympathie … De Japanners waren robots.’

Van hun kant hadden sommige stafleden van Unit 731 weinig tijd voor de ethiek van de Russen. ‘Er was een luitenant-generaal Takahasi,’ Zei Permyakov. “Hij rookte de hele tijd, en hij was erg nerveus. En hij zei: ‘Hebben jullie niet ook biologische wapens gemaakt? Hoe kan een groot land bestaan zonder biologische wapens. Jij hebt het gedaan, en wij hebben het ook gedaan.’ ‘

In tegenstelling tot de processen in Neurenberg en Tokio, waarin hoge Duitse en Japanse functionarissen werden opgehangen of veroordeeld tot levenslang in de gevangenis, eindigden de processen in Khabarovsk op een minder definitief punt. Een veroordeelde van Unit 731 kreeg een gevangenisstraf van twee jaar, een tweede drie jaar en de meesten kregen een gevangenisstraf van 20 tot 25 jaar. Enkele jaren later pleegde een van de gevangenen zelfmoord achter de tralies. De rest werd stilletjes teruggegleden naar Japan en in 1956 vrijgelaten.

De meeste oorlogsmisdadigers van Unit 731 maakten een respectabele carrière in Japan. Lt.-Col. Ryoichi Naito, een militaire arts, werd de oprichter van de Japan Blood Bank, de voorloper van Green Cross. Gen. Ishii Shiro (die aan de Sovjet-troepen was ontsnapt en nooit werd berecht) leefde in vrede tot aan zijn dood door keelkanker in 1959.

De erfenis van het proces is gemengd. Veel westerse historici hebben kritiek geuit op de Sovjet-Unie voor het uitspreken van zulke lichte straffen. Waarom zou u de moeite nemen om zo’n proces te voeren als u niet bereid bent een evenredige straf op te leggen? Harris gelooft dat de Sovjet-Unie mogelijk een deal heeft gesloten met de criminelen.

“Ik vermoed dat de Sovjets een deal met de Japanners hebben gesloten die lijkt op de deal die de Amerikanen hebben gemaakt: informatie voor … buitengewoon lichte zinnen, “zei hij.

” De Sovjets en hun opvolgers hebben nooit de ondervragingsrapporten van de Japanners vrijgegeven, zo’n 18 delen. Dit doet me geloven dat de Japanners wel een deal hebben gesloten, wat informatie hebben opgeleverd en dat de Sovjets genoegen namen met het beste dat ze konden krijgen. ”

Toch was de inspanning van het Khabarovsk-proces niet volledig verspild. Het verzamelde bewijs is nuttig gebleken voor slachtoffers van oorlogsmisdaden en hun nakomelingen die de Japanse regering aanklagen voor schadevergoeding, zei Katsuhiko Yamado, uitvoerend secretaris van de in Tokio gevestigde Society to Support the Demands of Chinese War Victims.

“Wij, als Japanse burgers, steunen degenen die lijden onder wat Japan deed in de oorlog, net zoals we oprecht accepteren dat het Japanse leger in het verleden China is binnengevallen”, zei Katsuhiko. “Door de slachtoffers te steunen, hoop ik dat we begrijp het belang van vrede.Japan moet onze daad van agressie tegen Aziatische landen erkennen en de verantwoordelijkheid op zich nemen om schadevergoeding aan de slachtoffers te betalen. ”

In het licht van een rechtse minderheid en een vaak onverschillige meerderheid geeft de groep echter toe dat ze een lange weg te gaan in het proberen om de Japanse mening over de oorlog te veranderen.

Soms lijkt het erop dat velen in China het ook vergeten zijn. Op een koude dag in Harbin onlangs was er weinig te zien aan de overblijfselen van het ketelhuis. Het zit in een modderige, ommuurde omheining die vrij door honden wordt gebruikt als hurkplaats. Een stenen marker en plaquette herdenken degenen die hier zijn vermoord. Er is een gevoel dat als het juiste bod zou worden gedaan, ook deze hoek van Unit 731 zou worden vervangen door een meubelfabriek bedekt met witte zwembadtegels.

Toch herinneren een paar het zich nog. Zhang Bo, een 40-jarige chauffeur, zegt dat hij soms een verrassend soort bezoeker uit het centrum van Harbin haalt. “Japanse toeristen komen hier vaak. De oude mensen vallen op hun knieën en bidden. De jonge mensen – te oordelen naar hun gezichten achteraf, vinden ze het grappig.”