Seksueel dimorfisme
n., ˈSɛkʃuəl daɪˈmɔːfɪzəm
De verschillen in vorm of uiterlijk tussen mannetjes en vrouwtjes van dezelfde soort afgezien van de verschillen in geslachtsorganen
Inhoudsopgave
Definitie van seksueel dimorfisme
Seksueel dimorfisme verwijst naar de morfologische verschillen (in vorm of uiterlijk) tussen mannetjes en vrouwtjes van dezelfde soort, afgezien van de verschillen in geslachtsorganen. Dit betekent dat de mannetjes herkenbaar zijn aan de vrouwtjes van dezelfde soort. Daarom kan seks gemakkelijk worden geïdentificeerd op basis van morfologische kenmerken. Het onderscheid kan bijvoorbeeld worden gebaseerd op verschillen in grootte, vorm of kleur.
Info
Het woord “dimorfisme” is van Oudgrieks δίς (dís), wat “tweemaal” betekent en Oudgrieks μορφή (morphḗ), wat “vorm” of “vorm” betekent. De term ‘seksueel dimorfisme’ betekent daarom twee seksueel verschillende vormen. De mannetjes vertonen kenmerken waardoor ze herkenbaar zijn aan de vrouwtjes van dezelfde soort. Het tegenovergestelde geldt voor seksueel monomorfisme. Bij seksueel monomorfisme (‘mono’ betekent één) , de mannetjes en de vrouwtjes van dezelfde soort zien er hetzelfde uit en daarom kunnen ze niet seksueel onderscheiden worden behalve hun genitaliën.
Seksueel dimorfisme bij een soort treedt op wanneer er verschillen in secundaire geslachtskenmerken aanwezig zijn. (Ref. 1) Deze secundaire sekseverschillen omvatten verschillen in grootte, vorm, gewicht en kleurpatronen of markeringen. Gedrags- en cognitieve verschillen tussen mannen en vrouwen kunnen ook aanwezig zijn. (Ref. 2)
Voorbeelden van seksueel dimorfisme
Veel organismen vertonen seksueel dimorfisme. Een bekend voorbeeld betreft verschillen in kleur en versiering. Bij pauwen is het verenkleed van een pauw bijvoorbeeld kleurrijker en uitgebreider dan dat van een pauwin. De pauwin heeft een ingetogen verenkleed, terwijl de pauw een sierlijk verenkleed heeft. De pauw gebruikt zijn verenkleed om een pauwin aan te trekken. Een ander voorbeeld is het kleurverschil in het verenkleed van wilde eenden. De mannelijke wilde eend heeft een heldergroen verenkleed op zijn kop, terwijl de vrouwelijke wilde eend een licht verenkleed heeft. Bij sommige diersoorten is het onderscheid duidelijker, terwijl bij andere de verschillen subtiel zijn.
Bij mensen en veel andere zoogdieren zijn de mannetjes groter dan hun vrouwelijke tegenhangers. Bij mensen is het niveau van seksueel dimorfisme echter relatief laag in vergelijking met de andere soorten. In de VS bijvoorbeeld is de gemiddelde massa van een volwassen mannetje ongeveer 78,5 kg, terwijl de gemiddelde massa van een volwassen vrouwtje ongeveer 62 kg is. De standaarddeviatie van het mannelijke lichaamsgewicht is echter 12,6 kg, wat aangeeft dat de volwassen mannetjes gemiddeld zelfs lichter kunnen zijn dan de vrouwtjes. (Ref. 1)
Wat betreft de verschillen in gedrag, een voorbeeld is de uitgebreide zangproductie door veel mannelijke vogelsoorten. Mannen produceren complexere liedjes dan hun vrouwelijke tegenhangers. Andere voorbeelden zijn verkering, nestgedrag en voedsel zoeken. (Ref. 3)
