De Renaissance Music Period beslaat de tijd van ca.1400 – 1600.
We gaan kijken naar de belangrijkste kenmerken van de renaissancemuziek, inclusief de componisten, de typische instrumenten die worden gebruikt, de heilige en seculiere vormen en hoe het de basis legde voor verandering voor de muzikale periodes die volgden.

De renaissance

De Het woord “Renaissance” is een Franse term die “wedergeboorte” betekent.
Het wordt gebruikt om een tijdperk van nieuwe ontdekkingen en verkenningen te beschrijven vanaf 1400-1600.
Deze periode was een tijd van grote politieke en sociale onrust – gebeurtenissen zoals de protestantse reformatie hadden een enorme impact op het leven in de westerse wereld.
Er was ook een toename van het humanistische denken, wat de suprematie van de kerk uitdaagde.
Het was ook een tijd van grote ontwikkeling in muziek en kunst. Er werden nieuwe stijlen en technieken ontwikkeld, terwijl er ook een “wedergeboorte” was van de belangstelling voor de oude cultuur, aangezien kunstenaars en componisten zich vaak lieten inspireren door het oude Griekenland en Rome.

Seculiere en heilige renaissancemuziek

Je zult vaak de muziek uit de renaissanceperiode onderverdeeld zien in ‘sacraal’ en ‘seculier’.
Hoewel deze divisie zijn beperkingen heeft, is het nogal een nuttige manier om een overzicht van de periode te krijgen.

Heilige muziek

Muziek uit de vroege renaissance werd gedomineerd door de Latijnse mis vanwege de suprematie van de katholieke kerk.
Als een resultaat, de gewijde muziek bestond voornamelijk uit polyfone missen en motetten in het Latijn voor gebruik in de kerk.
Modaal contrapunt was de dominante compositietechniek (waarschijnlijk vanwege de nauwe relatie met liturgisch gregoriaans).

Luister eens naar deze 2 voorbeelden van heilige muziek uit de Renaissance:

Lamentations I door Thomas Tallis

Thomas Tallis Lamentations I recording afspelen

(Uitgevoerd door The Tudor Consort (www.tudor-consort.org.nz) CC BY 2.5 via Wikimedia Commons)

Credo uit vierdelige massa door William Byrd

William Byrd Credo-opname afspelen

(Uitgevoerd door Ensemble Morales (MusOpen.org) CC BY 3.0 via Wikimedia Commons)

Hoewel er een gestage beweging was weg van de kerk naarmate het humanistische denken toenam, bleven kerken zeer belangrijke plaatsen voor het opleiden van musici en zangers.
Naarmate de periode vorderde en de protestantse Reformatie op gang kwam, werd er muziek geschreven voor gebruik in protestantse kerken – dwz niet in het Latijn en niet bepaald door de structuur van de katholieke mis.

Seculiere muziek

Seculiere muziek in de vroege Renaissance was sterk afhankelijk van de rechtbanken, die de ondersteunen muzikanten.
Wereldlijke liederen, zoals de chans verder waren het madrigaal en het Duitse lied (spreek uit “Leed”) erg populair.

Luister maar eens naar dit madrigaal van Monteverdi:

Cruda Amarilli door Monteverdi

Speel Monteverdi cruda amarilli performance

(Uit het Vijfde Madrigalenboek, 1e stuk: Cruda Amarilli. Uitgevoerd door MIT Chamber Chorus, Cutter. CC BY 2.5 via Wikimedia Commons)

Naarmate de periode vorderde, verlegde de seculiere muziek de grenzen een beetje meer en legde de basis voor functionele harmonie (majeur en mineur sleutels). Componisten probeerden steeds meer emotie in de stukken te krijgen.
Seculiere renaissancemuziek was meestal vocale muziek, maar op zichzelf ontwikkelde instrumentale muziek (in plaats van alleen als begeleiding voor zang of dansbegeleiding). bijv. fantasia en variaties.
Populaire vocale genres waren ook van invloed op componisten die vereenvoudigde baslijnen gebruikten die een kleiner aantal nauw verwante harmonieën benadrukten. Dit legde de basis voor de meer complexe akkoordenschema’s van de barok.

Luister naar dit stuk van Josquin Des Prez genaamd Mille Regretz.
Je kunt aan de tekst zien hoe emotioneel het onderwerp is en hoe deze diepgang heeft gevangen in de muziek:

Mille Regretz door Josquin Des Prez

Origineel Frans:
Mille regret de vous verlatener
Et d’eslonger vostre facce amoureuse
Jay si grand dueil et paine douloureuse
Quon me verra brief mes jours definer

Engelse vertaling:
Duizend spijt dat ik je in de steek liet,
en je liefdevolle gezicht achterliet,
Ik voel zoveel verdriet en zoveel pijn,
dat lijkt mij dat mijn dagen snel zullen afnemen.

Mille Regretz door Josquin Des Prez

(Uitgevoerd door Collegium Vocale
gebruikt onder Creative Commons-licentie 3.0)

Renaissance-componisten

Componisten uit de vroege renaissance kwamen voornamelijk uit Noord-Frankrijk of de Lage Landen vanwege het sterke rechtssysteem dat musici steunde in deze regio’s ..
In de late Renaissance werd Italië een steeds belangrijker muzikaal centrum.
Hier zijn enkele van de meest bekende Renaissance-componisten:

Vroege Renaissance-componisten:

Guillaume Du Fay (1397-1474) – schreef kerkmuziek op basis van bestaand gregoriaans.
John Taverner (1490-1545)
Thomas Tallis (1505-1585) – componeerde muziek tijdens het bewind van 4 monarchen! ! (Henry VIII, Edward VI, Mary I en Elizabeth I). Zijn meesterwerk is Spem in Alium – “Sing and Glorify”, dat uit 40 afzonderlijke delen bestaat.
Latere Renaissance-componisten:

Allegri (1582-1652) en Palestrina (1525-1594) – beiden produceerden enorme koorwerken.
William Byrd (1543-1623)
Monteverdi (1567-1643) – zijn opera-werken werden geïnspireerd door de klassieke wereld, waarbij poëzie en muziek nauw met elkaar in verband werden gebracht en muziek werd gebruikt om emoties op te wekken.

Renaissance-instrumenten

De Renaissance was een tijd van grote uitvindingen en dit had een grote impact op muziek in de vorm van nieuwe instrumenten.
De belangrijkste instrumenten die met renaissancemuziek worden geassocieerd zijn:

Sackbut (een trombone-achtig instrument)

Luit

Viol da gamba

Toetsinstrumenten zoals klavecimbel en orgel

Typische kenmerken van renaissancemuziek

Er zijn een aantal typische kenmerken om naar te luisteren in renaissancemuziek:

• Modi – Renaissance-muziek behield het middeleeuwse systeem van modi
• Polyfonie – verschillende melodielijnen gespeeld door verschillende instrumenten / stemmen tegelijkertijd
• Een sterk gevoel voor structuur en textuurintegratie.
• Imitatief schrijven van partijen (maar weggaan van de strikte regels van canon) .

Renaissance bladmuziek

De uitvinding van de drukpers in circa 1440 had een enorme impact op de westerse muziekwereld (en de samenleving in het algemeen!). Hierdoor kon muziek veel gemakkelijker worden gekopieerd en werd bladmuziek steeds gewoner.
Renaissance-notatie vertoont overeenkomsten met moderne partituren.
Bekijk dit voorbeeld:

Een origineel Renaissance-muziekmanuscript

U kunt echter zien dat er waren enkele opmerkelijke verschillen in bladmuziek uit de Renaissance:

• geen maatstrepen,
• meestal gebruikte halve rijen,
• alleen enkele regels polyfonie weergegeven op de bladmuziek (geen algemene partituren die verschillende partijen combineren).

Door de verspreiding van bladmuziek door het gebruik van de drukpers konden stukken breder worden uitgevoerd en konden technieken worden bestudeerd.

Ik hoop dat dit je een basisoverzicht van de periode heeft gegeven en wat nuttig aanbevolen luisterplezier.