Jonge snapper van minder dan 4 cm lang gefotografeerd tijdens de vroege avond op Goat Island.

Sommige vissen zijn nachtdieren zoals deze Toadstool Grouper die overdag rust en ’s nachts jaagt. Ik had mijn instellichten aan en ik vermoed dat het op zijn plaats was bevroren als een ‘buidelrat in de koplampen’. Gefotografeerd in Blue Maomao Arch, Poor Knights Islands
.

Slapende zeehonden bij Red Rocks nabij Island Bay, Wellington.

Een lipvis die ’s nachts werd gefotografeerd terwijl hij sliep tegen een rotsachtige spleet op de Poor Knights Islands. Het lichaamspatroon van de lipvis zorgt voor een goede camouflage.

Door Iain Anderson

De zee is ’s nachts een gevaarlijke plek voor rifvissen . Wrasses, demoiselles, snapper en andere soorten die hun gezichtsvermogen gebruiken om overdag te jagen, moeten ’s nachts onderdak zoeken wanneer roofdieren zoals murenen en haaien op jacht zijn. Voor hen is het verstandig om uit de weg te blijven door tegen en tussen rotsen te kruipen of zich in het zand te begraven. Sommige lipvissen scheiden zelfs een slijmnet rond hun lichaam af om hun geur voor zichzelf te houden en om detectie door een roofdier te voorkomen.

Wanneer je een rustende vis nadert tijdens een nachtduik, met fakkel- of camera-modelleerlampen in brand, het blijft meestal zitten. Is dit een nerveuze reactie, zoals de buidelrat die bevroren staat in de lichtstraal van een naderende auto; of slapen ze? Je kunt niet echt zeggen of ze slapen omdat ze geen oogleden hebben.

Ik besprak deze gedachten met professor John Montgomery, directeur van het Leigh Marine Lab in Nieuw-Zeeland. De ‘bevroren buidelrat’-analogie kan in bepaalde gevallen geldig zijn. Een vis kan de duiker niet zien vanwege de schittering van de fakkel en er moet enige verwarring zijn over wat te doen als hij in de schijnwerpers staat. Vissen ondergaan ook ’s nachts enkele veranderingen in het lichaamspatroon en er zijn goede aanwijzingen dat ze volgzaam worden. Sommige kunnen zelfs worden opgepikt als ze zich in een visachtige slaaptoestand bevinden, maar is het slaap zoals wij die ervaren?

Slaap is een biologisch mysterie en een gebied van wetenschappelijk onderzoek. Het is duidelijk dat vogels, zoogdieren en sommige reptielen slapen. Als je naar een zeehondenkolonie loopt, zoals die bij Red Rocks bij Island Bay Wellington (Nieuw-Zeeland), moet je goed opletten dat je niet op een slapende zeehond stapt. Net als wij kunnen zeehonden ademen zonder erover na te hoeven denken. Dit geldt niet voor dolfijnen die aan elke ademhaling denken en bij bewustzijn moeten blijven om te voorkomen dat ze verdrinken. Ze slapen zonder te verdrinken door altijd een hersenhelft wakker te houden.

Behalve dat het goed is voor energiebesparing, verbetert slaap het genezende vermogen van het lichaam. In ieder geval voor mensen, brengt het gebrek eraan ons immuunsysteem, het vermogen om complexe taken uit te voeren (zoals duiken en autorijden) en onze levensduur in gevaar. Veel goede creatieve ideeën of probleemoplossingen zijn geboren in de vroege uren van de ochtend.

Wetenschappers bestuderen slaap door elektroden te gebruiken die op het oppervlak van de hoofdhuid zijn geplant om de elektrische impulsen van hersenzenuwcellen te volgen. Slaapstadia worden geassocieerd met ingrijpende veranderingen in specifieke elektrische hersengolfpatronen. Het is tijdens een van de verschillende slaapstadia dat we eigenlijk dromen. Dit wordt geassocieerd met een snelle beweging van onze ogen onder de oogleden.

Terugkerend naar vissen, als we slaap definiëren als een rusttoestand met een veranderde staat van bewustzijn, dan is het vrij duidelijk dat in ieder geval sommige vissen slapen . Maar dromen ze? Mijn dromen bevatten herinneringen aan gebeurtenissen uit het verleden en ervaringen met vrienden, dus herinnering moet belangrijk zijn. Het is duidelijk dat er voor vissen enige geheugencapaciteit bestaat. Vissen op riffen waarop zwaar wordt gejaagd, kunnen behoorlijk timide zijn, vooral in vergelijking met vissen in zeereservaten die je volgen. Misschien hebben de zeereservissen minder slechte herinneringen aan menselijke ontmoetingen. Het geheugen van sommige vissen is uitstekend! John vertelde me over het vermogen van zalm om naar huis te gaan, die zich de geur van een bepaalde tak van een beek herinneren, waar ze vandaan kwamen. Vissen zijn territoriaal en ik vraag me af of sommige rifvissen zich de locatie van hun favoriete rotsachtige slaapkamer kunnen herinneren waar ze ’s nachts kunnen slapen. Maar of ze dromen of niet, is nog een open vraag en valt buiten het bestek van dit artikel!