Bezoarstenen worden aangetroffen in de magen en darmen van dieren en mensen. De steen aan de rechterkant heeft een diameter van 45 mm (1,77 inch). De linker is van een kameel. Wikimedia Commons / Wellcome Images

Weet je nog hoe professor Sneep uitlegde wat een bezoar was in de eerste Harry Potter-film? Een steen uit de maag van een geit die een persoon zal redden van de meeste gifstoffen. Dat is waar in dat magische rijk. Hoe zit het hier in de Dreuzelwereld?

Sneep had het gedeeltelijk gelijk. Een bezoar is een brok verhard, onverteerd materiaal dat wordt aangetroffen in het maagdarmkanaal van herten, antilopen, geiten, ossen en lama’s. Het vormt zich wanneer lagen calcium- en magnesiumfosfaat zich ophopen rond een klein beetje plantaardige vezels of een kiezelsteen. Maagcontracties knijpen en maken het glad tot een ongeveer ronde vorm.

Een kunstmatig vervaardigde versie van een Indiase goa-steen met zijn kast.

Wikimedia Commons / Wellcome Images

“Bezoar” komt van pad-zahr, een Perzisch woord dat tegengif betekent. Deze rotsachtige objecten werden gevonden in geofferde dieren en werden verondersteld een universele remedie te zijn tegen zowel gif als lepra, mazelen, cholera en depressie. Een bezoar kan worden gedragen als een bedel, vermalen tot poeder en worden geconsumeerd of gedruppeld in een drankje waarvan wordt vermoed dat het gif bevat.

Arabische artsen gebruikten bezoars sinds de 8e eeuw en brachten ze in de westerse geneeskunde in de 12e eeuw als tegengif voor arseen, een favoriet gif dat werd gebruikt om Europese edelen te vermoorden. Tegen de 16e eeuw was het gebruik van bezoars wijdverbreid onder de zeer rijken – ze werden gewaardeerd op 10 keer hun gewicht in goud. Koningin Elizabeth I had zelfs een bezoar in een zilveren ring gezet.

Mensen die geen echte bezoar konden krijgen, konden kiezen voor een knock-off. Jezuïetenpriesters in Goa, India vormden schelpen, slib, barnsteen, hars en soms stukjes echte bezoars en gemalen edelstenen tot geharde ballen die Goa-stenen worden genoemd. Men geloofde ook dat deze gif tegengingen en de pest genas, en waren fabelachtig duur.

In 1575 voerde de Franse chirurg Ambroise Paré een experiment uit om ontkracht de genezende krachten van bezoars. Een kok in het huis van Paré werd betrapt op het stelen van zilver en veroordeeld tot ophanging. Paré sloot een deal: als de kok ermee instemde vergiftigd te worden, zou hij onmiddellijk bezoar krijgen. Als hij leefde, kon hij vrijuit gaan. Helaas stierf de kok uren later in vreselijke pijn, en Paré had zijn bewijs.