Durkheim ziet anomie als een toestand van sociale desintegratie. Door een ingrijpende sociale verandering (hier: industrialisatie, invoering van het structurele principe van arbeidsverdeling) ontstaan steeds meer sociale differentiaties (bv. Arm – rijk, stedelijk – landelijk, religieus – geseculariseerd, enz.). Het verdwijnen van oude principes van structuur en orde verzwakt de sociale cohesie. Hierdoor worden algemene sociale regels niet meer nageleefd; de collectieve orde lost op en er ontstaat een toestand van anomie. De gevolgen hiervan zijn hogere zelfmoord- en criminaliteitscijfers.

Hoofdvoorstander

David Émile Durkheim

Theorie

Durkheims anomietheorie beschrijft de effecten van de sociale arbeidsdeling die zich in de vroege industrialisatie ontwikkelt en het stijgende zelfmoordcijfer. Dienovereenkomstig wordt in tijden van sociale onrust het ‘collectieve bewustzijn’ verzwakt en nemen eerdere normen, morele overtuigingen en controles af.Oude sociale structurele principes, gebaseerd op de uniformiteit van de leden van de samenleving en hun levensstijl, verdwijnen en worden in toenemende mate vervangen door het principe van de arbeidsdeling. Hier is de arbeidsdeling meer dan een economisch principe, maar vertegenwoordigt het de centrale sociale waardenbasis en maakt solidariteit tussen de leden van de samenleving mogelijk. Crisissen in het algemeen, zelfmoorden of zelfs misdaden zijn tekenen van sociaal pathologische omstandigheden die het nieuwe structurele principe van de arbeidsverdeling in gevaar brengen. Een toestand van anomie (onregelmatigheid) is dreigend.

Durkheim merkt op dat misdaad een alomtegenwoordig karakter heeft, dwz er was en is geen samenleving waarin er geen afwijkingen van de norm. In dit opzicht moet criminaliteit in eerste instantie niet worden opgevat als een sociale pathologie – in de zin van een fundamentele verstoring van het sociale. Integendeel, misdaad in moderne samenlevingen die worden gekenmerkt door arbeidsdeling, heeft tot doel de normen te verduidelijken. Alleen door de afwijking zelf en de sanctionering van de normoverschrijding wordt de geldigheid van de norm zichtbaar voor alle leden van de samenleving en bevestigt de geldigheid ervan. Criminaliteit is daarom functioneel in een samenleving die gebaseerd is op arbeidsdeling en bevestigt collectief bewustzijn.

Alleen een teveel aan criminaliteit is een indicatie van een gebrek aan naleving van sociale regels en een afnemend collectief bewustzijn. Als afwijking in de samenleving de regel wordt en hedonistisch-egoïstisch handelen en menselijke instincten het overnemen, bestaat het gevaar van een anomie.

Implicatie voor strafrechtelijk beleid

Uiteraard, volgens Durkheims stellingen moet het politieke doel zijn om de staat van anomie in een samenleving te voorkomen. Dit is in ieder geval mogelijk voor de staat door met succes waarden en morele concepten te communiceren die in gelijke mate gelden voor alle leden van de samenleving. Als de samenleving of de staat een duidelijke en ondubbelzinnige standaardisatie voorschrijft, erkent het individu deze en doet hij afstand van bepaalde verlangens of beperkt hij veel van zijn behoeften ernstig.

Een voorwaarde hiervoor is echter enerzijds dat de leden van de samenleving de inhoud van de gestelde normen accepteren en deze niet alleen naleven uit pure angst voor sancties (deze acceptatie kan echter alleen worden verwacht als de verdeling van goederen in de sociale structuur niet te ongelijk is). Aan de andere kant is de stabiliteit van de normstellende samenleving een voorwaarde: economische of sociale instortingen en andere veranderingen in tijden van sociale verandering verzwakken het collectieve bewustzijn en stellen de eerder gedeelde morele principes in vraag.

Samenvattend kan worden gesteld dat volgens Durkheim de duidelijke en ondubbelzinnige communicatie van sociale normen enerzijds en de stabiliteit van economische en sociale factoren in samenlevingen anderzijds het uitbreken van toenemende criminaliteit kunnen voorkomen.

Bovendien is volgens Durkheim een bepaald aantal afwijkingen normaal en te allen tijde in alle samenlevingen te vinden.

Critical Appraisal & Relevantie

Durkeims theorie moet worden gewaardeerd als een sociale verklaring voor afwijkend gedrag in een tijd dat de criminologie nog in de kinderschoenen stond.

Zowel Durkheims expliciete verwijzing naar de beginnende industrialisatie als de aanname van een morele oriëntatie door de hele samenleving heen r lijken hedendaags vandaag. Zonder veel moeite en verbeeldingskracht zouden echter twee hedendaagse structurele principes van moderne samenlevingen, zoals economisering en globalisering, kunnen worden genoemd die de oorzaak zijn van een ongelijke verdeling van sociaaleconomische middelen en dus ook de oorzaak kunnen zijn van een toestand van anomie. .

Bovendien is anomie alleen nuttig voor Durkheim als verklaring voor buitensporige criminaliteit en zelfmoordcijfers, terwijl de dagelijkse criminaliteit en de oorzaken ervan helemaal niet worden aangepakt.

Literatuur

Primaire literatuur

Secundaire literatuur

Video